ĐỔI MỚI TƯ DUY TRONG DẠY VÀ HỌC

VÀ VẤN ĐỀ QUẢN LÝ THỜI GIAN TỰ HỌC



Bài viết tham gia Hội thảo

“Phương pháp học tập của sinh viên trong đào tạo theo học chế tín chỉ”

khoa Sư phạm Kỹ thuật



PGS.TS. Phan Quang Thế

Bí thư Đảng ủy

Phó Hiệu trưởng trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp

Đại học Thái Nguyên



Thời gian là vốn quý nhất của con người. Thời gian đã trôi qua sẽ không bao giờ trở lại. Đối với sinh viên, khoảng thời gian học tập và rèn luyện khi còn ngồi trên ghế nhà trường là rất ngắn ngủi so với cả cuộc đời công tác sau này của họ. Một câu hỏi đặt ra là làm thế nào để sử dụng thời gian hiệu quả nhất? Muốn quản lý tốt thời gian, điều đầu tiên sinh viên cần phải nắm vững những yêu cầu về dạy và học trong đào tạo theo Hệ thống tín chỉ, phân biệt với dạy và học theo phương thức niên chế ở trường phổ thông, từ đó đặt ra kế hoạch cho bản thân và thực hiện kế hoạch của bản thân một cách nghiêm túc.

1. Yêu cầu về dạy và học trong đào tạo theo Hệ thống tín chỉ

Khác với đào tạo theo học phần niên chế, thời gian dạy mỗi học phần trên lớp giảm từ 30% đến 50% nhưng nội dung kiến thức hầu như không thay đổi. Điều này yêu cầu thời gian tự học của sinh viên không chỉ tăng tương ứng trung bình là 40% mà ít nhất là khoảng 60% - 70% bởi vì việc tự học khó hơn học có thầy cô giảng rất nhiều.

Với sự trợ giúp của các phương tiện hiện đại như projector, các phần mềm ứng dụng, nội dung giảng dạy của các học phần được thể hiện rõ nét, sinh động làm cho tốc độ truyền kiến thức trên lớp diễn ra đôi khi nhanh hơn nhận thức bình thường của sinh viên.

Một điều cần quan tâm hơn là việc giảm trung bình khoảng 40% thời gian giảng dạy trên lớp trong đào tạo theo Hệ thống tín chỉ thường đi đôi với việc giữ nguyên nội dung truyền đạt trên lớp như khi dạy theo học phần niên chế. Người giảng viên đôi khi chỉ đơn thuần tăng tốc độ dạy để giảng cho hết nội dung. Điều này làm cho sinh viên dễ cảm thấy bị “Shock” trên lớp vì không theo kịp bài giảng và nhiều khi cảm thấy như xem phim khi các slide chạy quá nhanh. Vì thế, để nâng cao chất lượng đào tạo theo Hệ thống tín chỉ, người thầy phải tự điều chỉnh và đổi mới trước.

Trong đào tạo theo Học phần Niên chế, các chương của một học phần có thể dạy tách rời nhau và tự sinh viên tìm cách liên hệ được các chương với nhau. Nhưng trong đào tạo theo tín chỉ, bản thân đề cương chi tiết phải thể hiện được các nội dung cơ bản của học phần trong các chương và sự liên hệ biện chứng giữa chúng. Vì vậy, cần đổi mới đề cương chi tiết theo quan điểm các phần liên quan cần nằm trong một khối thống nhất.

Tiếp theo, soạn bài giảng trong đào tạo theo Hệ thống tín chỉ không đơn thuần là tổng hợp những nội dung chính trong sách giáo khoa và sau đó đọc hoặc chiếu trên lớp cho sinh viên chép. Mỗi bộ môn cần tổ chức thảo luận nghiêm túc, cùng bàn bạc đi đến thống nhất về cấu trúc của giáo án, những nội dung cơ bản cần phải truyền đạt, cách truyền đạt và quan trọng hơn là định hướng được nội dung tự học của sinh viên ngay trên lớp để người học vừa có đủ thời gian tiếp thu vừa có thể phát triển nội dung kiến thức khi tự học ở nhà.

Số chữ trên các slide là một tiêu chí để đánh giá năng lực giảng dạy theo tín chỉ của người giảng viên. Sử dụng Projector không có nghĩa là bỏ phấn và bảng, mà ngược lại phấn và bảng là phương tiện truyền cảm tốt nhất giữa thầy và trò và việc sử dụng phấn, bảng thể hiện mức độ “Làm chủ nội dung giảng dạy” của người thầy.

Cách đánh giá cũng cần phải thay đổi. Quan điểm ra bài kiểm tra, bài thi để kiểm tra kiến thức trong đào tạo theo học phần niên chế theo kiểu học diện, thi điểm, kiểm tra kiến thức thiên theo chiều sâu sẽ không còn còn phù hợp. Cần ra đề để đánh giá được những kiến thức cơ bản trong từng phần và quan trọng hơn là đánh giá khả năng liên kết kiến thức của các phần trong toàn học phần của sinh viên.

Để có thể tự học tốt trước hết sinh viên cần nắm vững được cách dạy của thầy. Từ đó, tự tìm ra cách học tốt nhất trên lớp và tự học ở nhà của bản thân. Phương pháp giảng dạy tốt nhất là phương pháp phù hợp với khả năng dạy học vốn có người thầy và cũng như thế phương pháp tự học tốt nhất là phương pháp phù hợp với sở trường tự học riêng của mỗi sinh viên.

Tuy nhiên, cả thầy và trò đều phải thực sự thấm nhuần nguyên tắc quan trọng nhất trong cả dạy và học đó là “Nghe sẽ quên, nhìn sẽ nhớ và chỉ có làm mới hiểu”. Thầy cần trăn trở sau mỗi tiết giảng của mình, trò phải trăn trở để tìm ta phương pháp học tốt nhất đó là cái gốc của việc nâng cao chất lượng đào tạo.

2. Lập kế hoạch cá nhân

Kế hoạch học tập, rèn luyện, vui chơi giải trí của mỗi sinh viên có thể rất khác nhau. Khó mà có thể đưa ra một kế hoạch mẫu hoàn chỉnh tuy nhiên những nguyên tắc dưới đây có thể tham khảo khi xây dựng kế hoạch cá nhân:

Kế hoạch của mỗi cá nhân phải do chính cá nhân tự lập ra.

Một sinh viên có lực học bình thường phải đảm bảo ít nhất 2 giờ tự học ở nhà cho mỗi tiết lên lớp kể cả tiết thảo luận. Ví dụ: nếu một sinh viên đăng ký học 20 tín chỉ trong một học kỳ thì số tiết tự học ở nhà tối thiểu phải là 720 giờ.

Những lúc đầu óc sảng khoái nên bố trí học những học phần cảm thấy khó. Những lúc cảm thấy mệt mỏi nên làm bài tập hoặc học các học phần dễ. Cần bố trí sinh hoạt cá nhân, vui chơi, giải trí vào những lúc cảm thấy mệt mỏi, căng thẳng. Đảm bảo trước và sau mỗi buổi học đều phải xem trước và xem lại bài.

Kế hoạch cá nhân cần mềm dẻo và có thể phải đánh giá và điều chỉnh trong suốt học kỳ. Nên tham khảo kế hoạch cá nhân không những của những sinh viên thành công mà còn của những sinh viên không thành công trong học tập để tự điều chỉnh kế hoạch của mình.

3. Thực hiện kế hoạch

Dù kế hoạch được thiết kế theo quan điểm nào đi nữa thì kế hoạch lên lớp theo thời khóa biểu mà cá nhân đã chọn phải được tuân thủ nghiêm túc. Nếu sinh viên thường bỏ tiết học thì việc lập kế hoạch cá nhân sẽ không còn ý nghĩa gì nữa.

Sinh viên phải có đủ quyết tâm và nghị lực để thực hiện kế hoạch đã vạch ra. Việc thực hiện kế hoạch ở nhà của sinh viên nói chung thường bị phá vỡ bởi các yếu tố khách quan. Nếu đã bị mất thời gian vì những công việc, kế hoạch đột xuất thì phải tìm cách bù ngay thời gian đã mất.

Phải kiên định thực hiện kế hoạch bằng mọi giá, không để cho các học phần bị lãng quên (không xem tới) quá một tuần. Tuy nhiên, khi gặp những phần quá khó cũng không nên dành quá nhiều thời gian để gỡ rối mà phải chuyển sang học học phần khác và tìm cách trao đổi với thầy cô hoặc bạn bè càng sớm càng tốt.

Việc trao đổi với bạn bè tốt nhất là tạo được môi trường làm việc theo nhóm. Vào ở ký túc xá của Nhà trường và nghiêm túc thực hiện tốt nôi quy ký túc xá sẽ giúp cho sinh viên gỡ được rối nhanh chóng trong quá trình tự học và nâng cao ý thức tập thể, cộng đồng.

4. Thời gian cuối tuần

Theo các tính toán về khối lượng kiến thức sinh viên cần tiếp thu trong một học kỳ nếu sinh viên đăng ký từ 15 tín chỉ trở lên thì sinh viên chỉ nên về thăm nhà nhiều nhất 1 lần trong 1 học kỳ. Thời gian cuối tuần là thời gian tốt nhất cho việc thực hiện các bài tập lớn, đồ án môn học và báo cáo thí nghiệm. Những công việc này thực sự giúp cho sinh viên học mà chơi và chơi mà học.

Trừ những sinh viên ngoại trú, khi về thăm nhà dù có mang theo hàng ba lô sách thì sinh viên cũng không thể học được. Mang sách về chỉ làm cho sinh viên cảm thấy yên tâm và là đó chỉ là thứ thuốc để tự an ủi bản thân mà thôi. Hãy ở lại trường, hãy dành thời gian cuối tuần cho việc học tập và các sinh hoạt tập thể.

5. Kết luận

Thời gian còn quý hơn vàng, làm thế nào để sử dụng thời gian có hiệu quả cho bản thân là một vấn đề mà mỗi sinh viên phải tự trả lời. Tư duy đúng, nắm được nội dung cơ bản của từng chương và mối liên hệ giữa các phần trong học phần cũng như cách dạy của thầy để tìm ra cách học riêng cho bản thân là rất quan trọng. Có nhiều vấn đề sinh viên quan tâm khi bố trí kế hoạch cá nhân, sắp xếp thời gian học tập, vui chơi giải trí cho hợp lý nhưng nghị lực để thực hiện kế hoạch đã vạch ra, tự mình phải bắt tay vào làm những việc đã đặt ra và học tập kế hoạch của bạn bè một cách sáng tạo là những nguyên tắc quan trọng nhất để đi tới thành công trong cả học tập và rèn luyện.



TÀI LIỆU THAM KHẢO



1. Lê Viết Khuyến., Cải tiến quản lý đào tạo theo Học chế học phần, Hội nghị giáo dục Đại học toàn quốc, 1994.

2. Vụ Đại học và Sau Đại học., Hệ thống tín chỉ, tài liệu phổ biến cho các trường Đại học và Cao đẳng, 2000.

3. Quy chế Đào tạo đại học và cao đẳng Hệ chính quy theo hệ thống tín chỉ kèm theo Quyết định số 43/2007/BGD&ĐT.

4. Các “báo cáo tổng kết năm học” của trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp từ 2006-2007 đến